روز هفدهم دی ماه 1356 در مشهد یک اجتماع عظیمی، تظاهراتی از زنان مسلمان با شعار حفظ حجاب راه افتاد که کتاب "روز آزادی زن" به بیان تاریخ شفاهی این اتفاق پر اهمیت می پردازد. این کتاب از سری کتاب های تاریخ شفاهی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی می باشد که توسط انتشارات راه یار در قطع رقعی وبا 184 صفحه به چاپ رسیده است.

مقدمه کتاب از زبان نویسنده:

هرسال میدان مجسمه مشهد شاهد جشن کشف حجاب بود. زنان و مردان موافق این سیاست ، در روز هفدهم دی به منظور تجلیل از اقدام رضاخان، گرد هم می آمدند و دسته گل هایی به پای مجسمه او می ریختند. دی ۱۳۵۶ هم مثل هرسال، همه چیز برای تجلیل از رضاخان آماده بود.

زمستان سرد و ساکت شهر، خیال رژیم را از هر مزاحمی آسوده کرده بود؛ غافل از آنکه بانوان باحجاب مشهدی در این روز آماده برافروختن شعله تظاهراتی بودند که تا آزادی کامل مردان و زنان ایران از استبداد پهلوی فروننشست.

کمتر کسی میداند که پس از تظاهرات نخستین انقلابی ها و پیروان امام خمینی به در دهه ۴۰ و ۵۰، اولین راهپیمایی مرحله جدید نهضت در سال ۵۶، دو روز قبل از تظاهرات مشهور ۱۹دی قم، در مشهد و با حضور زنان برگزار شد.

اعتراض نمادین بانوان مشهدی همراه با درخواست «آزادی زنان مسلمان دربند» را حتی می توان حلقه وصلی میان قیام خونین مسجد گوهرشاد مشهد علیه رضاخان در سال ۱۳۱۴ و انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ دانست و بازشناخت.

هرچند از اواخر عصر قاجار بسیاری از رجال سیاسی و فرهنگی ایران مرعوب فرهنگ غرب شدند و تقلید از ظواهر تمدن فرنگی را یگانه راه ترقی و پیشرفت پنداشتند، اما فعالیت های تبلیغی آنان در طول چند دهه، بازتاب چندانی در فرهنگ عمومی جامعه نیافته بود.

تحول در سبک زندگی و هویت دینی مردم با سرعت و عمق دلخواه روشنفکری غرب گرا پیش نمی رفت، تا اینکه روی کارآمدن رضاخان به وسیله استعمار را به مثابه فرصتی یافتند که به واسطه آن بتوانند با سیاست توسعه آمرانه و استبدادی ، مقاصد خود را پیاده کنند. تغییر اجباری پوشش مردان و زنان ایرانی در کنار اقداماتی همچون ممنوعیت عزاداری و محدودیت لباس روحانیت، یکی از سیاست های فرهنگی عصر رضاخان بود که ورود به تمدن جدید را با حذف هویت بومی مساوی می دانست.

این اقدامات با مخالفت و اعتراض مردم و علما روبه رو شد. به هر حال استبداد رضاخانی کشف حجاب را به قانونی اجباری بدل کرد و هفدهم دی ۱۳۱۴ این قانون تصویب شد تا عملا این روز به نماد این سیاست فرهنگی هویت زدا تبدیل شود. اگرچه قانون اجباری کشف حجاب در عصر محمدرضاشاه لغو شد ولی حمایت حکومت از این سیاست همچنان ادامه داشت...

خاطرات کاظم مادرشاهیان:

ساواکی هایی که لباس شخصی داشتند، زودتر آمده بودند و تا افراد را شناسایی کنند. اینکه چه کسی پرچم دستش بوده؟ چه کسی جلو بوده و ... اینها را نشان می گذاشتند تا ماشین بیاید اینها را بگیرند. من تعدادی از این خانم ها را فراری دادم.

نگاه میکردم ببینم مثلا پرچم دست چه کسی بوده و مأمورها می خواهند او را بگیرند، فراری اش میدادم به این شکل که میزدم پشت سر مامورها و احوالپرسی میکردم. من به خاطر شغلم که ویزیتور دارو بودم ، همیشه با هواپیما این طرف و آن طرف می رفتم، نیروهای امنیتی اکثرا توی فرودگاه ها و مراکزشهر بودند، به همین خاطر بعضی از این مأمورها من را می شناختند.

پاسبان و سرهنگ مواظب بودند که جمعیت نروند به طرف حرم پیامیدان مجسمه. باتوم هایشان را درآورده بودند که اگر کسی خواست برود جلویش را بگیرند. خانم ها هم رفته بودند توی مغازه های روبرو، قاتی مشتری ها و وانمود می کردند ما مشتری هستیم. همین جوری خیلی هایشان فرار کردند.

اما خب همه هم سن وسال بودند، همه دخترهجده تا بیست و سه چهارساله بودند. معلوم بودند تاحدی. يك عده شان هم که رفتند توی کوچه، خانم ها جابه جا شده بودند، قاتی شده بودند با جمعیت، ماهدفمان همین بود. از این طرف من مدام شعار میدادم؛ الله اكبر ولا اله الا الله میگفتم و از آن طرف مردم شلوغ می کردند.»

صفحه 56 کتاب روز آزادی زن